حسن گایار
واکاوی شخصیت اسطورهای-تاریخی حسن گایار
پیش از آغاز بحث، ذکر دو نکته ضروری است: نخست تشکر و سپاس از اظهار لطف دوستان و آشنایان و دوم اظهار تأسف از فقدانِ (به معنای واقعی کلمه) منابع مکتوب دربارهی فرهنگ و تاریخ دیارم.
تحقیق در لایههای نیمه فراموششدهی افسانهها و اسطورههای دیارم، در واقع سفری است با بال شوق و کنجکاوی به فراخنای قرون؛ سفری که به آسانی مرزهای تاریخی و جغرافیایی را، در یک چشم به هم زدن درمینوردد و افتخار و شگفتی دو رهآورد آن است. باری، بحث دربارهی شخصیتی اسطورهای- تاریخی به نام حسن گایار است؛ به راستی این شخصیت که بوده است؟
امروزه بقعهای تاریخی از حسن گایار در 16 کیلومتری نورآباد لرستان در دامنهی رشته کوه بزکن و در یک کیلومتری آبشار زیبای غسلگه وجود دارد؛ بر اساس گفتههای اهالی این منطقه حسن گایار از عرفای قرن هفتم هجری قمری بوده است. به استثنای این نکتهی محل تأمل، تقریبن هیچ اطلاعات موثقی در این باره وجود ندارد.
به نظر میرسد که پناه بردن و متوسل شدن نیاکان ما به این شخصیت تاریخی در هنگام کاشت وبرداشت گندم، ریشه در یک اعتقاد اسطورهای دارد؛ به دلیل وابستگی حیاتی انسانهای گذشته به بخششهای زمین وآسمان، نگاه آنها به این دو آفرینش خداوندی نگاهی بوده است از سر عجز و ناتوانی و تسلیم و همراه با تقدیس. از این رو، پس از دریافت مواهب زمینی و آسمانی، شکر و سپاس آن را نیز به جای میآوردند. این مسأله به تدریج و در طی قرنهای متمادی، شکل منسجمتری به خود میگیرد و به صورت برگزاری جشنها و آیینهای مذهبی بروز میکند. امروزه برگزاری جشنهای برداشت محصول از جمله جشن انار، جشن شالی و جشن گندم در مناطق مختلف از رسوبات همان نگرش مذهبی است. برخی ریشهی جشنهای زراعت را به جشن مهرگان میرسانند. امروزه در کشور تاجیکستان که با ما دارای میراث زبانی و فرهنگی مشترکی هستند، روز مهرگان را که برابر با 16 مهرماه است، روز کشاورز و کشاورزی نامگذاری کردهاند. در مناطق ما نیز برداشتن تکه نان از روی زمین و بوسیدن و گذاشتنش در گوشهای امن، و بستن دستمال حاوی نان به کمر عروس به نیت برکت و رزق(که در گذشته مرسوم بوده) به گونهای یادآور تقدس گندم در باور گذشتگان و به جا آوردن شکر و سپاس خداوندی در نزد اهل امروز است.
در باورهای باستانی ایرانیان «وهومن» یا «بهمن» به عنوان یکی از هفت امشاسپند، خدای زراعت و کشاورزی بوده است. خدای زراعت فقط مختص ایرانیان نبوده است بلکه در ملل متمدن دیگر هم دیده میشود. در یونان باستان دیمیتر الههی زمین کشاورزی و خرمنها و غلات بوده؛ او را به سیمای زنی زرین موی و خوشرو مجسم کردهاند که خوشهای گندم در دستش گرفته است. در افسانههای یونان آمده که او نخستین بار شخم زدن و تخم افشاندن را به جوانی به نام تریپولم یاد داده است.
بر اساس این گفتههای خلاصه شده، حسن گایار استحالهشدهی همان خدای زراعت در باور گذشتگان است؛ خدایی که در باور آنها صاحب زمین و خرمن و برکت بوده است و پس از هر بخششی شکرش نیز واجب. در کلام مردم مناطق ما هنگام متوسل شدن به حسن گایار نوعی شکر و سپاسگزاری دیده میشود؛ کشاورز هنگام بذرافشانی مشتش را پر از گندم میکند و به حسن گایار تقدیم مینماید و میگوید: حسن گایار! سر بیار اوُ دیار. و بعد مشتی گندم را برای پرندگان بر زمین میریزد. متوسل شدن به این باور، با درجهی تفاوتهای کم و زیاد، در بیشتر مناطق غرب و نواحی مرکزی کشور دیده میشود. در اسدآباد همدان این مراسم بدین شرح برگزار میشود: در انتهای درو وقتی مقدار کمی گندم برای درو باقی میماند، دروگرها رو به قبله میایستند و شروع به صلوات فرستادن میکنند. سپس هر کسی یک مشت گندم در دست میگیرد و رو به قبله میایستد. سر دستهی گروه با صدای بلند چنین میگوید: «ارواح انبیاء و اولیاء، شهیدان دشت کربلا، صد و بیست و چهار هزار پیغمبر و پیغمبرزاده شاد و روح علی ابن ابیطالب (ع) و مسلم بن عقیل (ع) و علیاکبر قاسم(ع) و ابوالفضل(ع) و ائمهی اطهار(ع) شاد، به حرمت فاتحه مع الصلوات». بعد از آخرین صلوات داس را بر روی بافه میگذارند و برای روح حسن گایار فاتحهای میخوانند...
باری، قبای سخن از قامت تحمل و حوصلهی مخاطبان امروزی، درازتر بریده شد؛ از این بابت پوزش میطلبم. باز هم ارادتمند شما. علی اصغر آذرپیرا
دیدگاهها
ساک ی از خرم آباد موفق باشید
حسنگایار یاعارف قرن پنجم و ششم،یکی ازشاگرانش باباطاهر عریان بود،ایشون تله عرض بودن،چشم بصیرت
داشتن،نقل است که یکبار به اقوامش می گوید پشت اون تپه دست و پا مردم اون آبادی رابستن ودارن چیزاشونو میبرند وقتی میرند میبینند راست گفته
ما در نهاوند روستای طائمه زندگی میکنیم که حسن گاویار های این روستا بالای 550 نفر هستند و بزرگترین جمعیت حسن گاویار های نهاوند را تشکیل میدهند در نهاوند بالای 6 هزار حسن گاویار داریم شاید هم بیشتر اما متأسّفانه از بیشینه و طایفه خود اطلاعات دقیقی نداریم حیف نیست طایفه به این بزرگی یک محقق نیاد و دربارش تحقیق کنه چاکر هر چی لر لکه بخصوص حسن گاویار ها. حسن گاویار ها پراکندگی زیادی دارند که در دلفان نهاوند الشتر خرم آباد تویسرکان رومشکان کوهدشت ایذه بدره سیروان اندیمشک حتی عدهای در چهار محال و........
اینو هم بگم ما لر و لکیم برا یکیم. لرها ولرهای لک زبان همگی از قوم کاسیت میباشند. سیقه همتو بام. و در آخر تشکر ویژه از نویسنده این وب سایت گرچه کم بود اما زیبا و خوب بود
نياز به توضيح تلفني دارم
09125038530 آيت عارفي نيا كارشناس ارشد تاريخ اديان و مدرس دانشگاه آزاد و پيام نور و علمي كاربردي در سطح شهر تهران
خلاصه خییییلی حال کردم دکتر
سپاس
آرش و احسان جناب آقای سبزی سلام گرم بنده را پذیرا باشید . خوشحال شدم به سایت روستایمان سر زدید وابراز محبت فرمودید! شما هم یکی از مفاخر این شهرستان هستید برای شما وخانواده محترمتان آرزوی توفیق دارم
به نظر من صرف داشتن مدرک یاسوادنمی تواند خلا فاصله وشکاف فرهنگ ها پر کند .کم نیستند کسانی که در دیارماکه هم مدرک کافی دارند هم سوادعالی دارند اما دریغ از یک جو توجه به داشته های فرهنگی این دیار.والبته نیکمردان بزرگی چون حضرتعالی هم کم نیستندتابار التفات به باورهای محلی برزمین نماند.دستان پرسخاوتت رابه گرمی می فشارم
تشکر و قدر دانی از توجه و حسن نظر شما /هر چند خدمت شما استاد عزیز نرسیدم اما از دوستان بزرگی و نجابت شما را شنیدم/با آرزوی سلامتی و تندرستی و به امید دیدار ارادتمند شماآذرپیرا
مطالب جالبی درباره ی حسن گایار-آشنای همگان-نوشته بودید.بسیارزیبا بودوبرای من وبسیاری دیگر،تازگی داشت.موفق باشید!
خیلی جذاب وپر محتوا بود...
تشکر و قدردانی دارم از لطفتان. چنانچه سایر عزیران دربارهی این موضوعات مطالبی داشته باشند، استقبال می شود. با تشکر مجدد آذرپیرا
آداب ، رسوم وباورهای گذشتگان میراث گرانبها وبا ارزشی است که واکاوی ویادآوری آنها برای نسل فعلی مفید وحتی جالب است چون این باورها ریشه اعتقادی ونوعی شکرگزاری از مواهب اللهی است .
اشاره شما به اینگونه موارد جای تشکر وقدردانی دارد امیدوارم که حضرتعالی وسایر فرهیختگان نسبت به بازگویی این میراث گرانبهای پیشینیان اهتمام ورزند وبصورت مکتوب درآورند تا مورد استفاده همگان واقع شوند. انشاالله