حسن گایار

نگارش یافته توسط دکتر علی اصغر آذرپیرا |

| تعداد بازدید: 29360

واکاوی شخصیت اسطوره‌ای-تاریخی حسن گایار

پیش از آغاز بحث، ذکر دو نکته ضروری است: نخست تشکر و سپاس از اظهار لطف دوستان و آشنایان و دوم اظهار تأسف از فقدانِ (به معنای واقعی کلمه) منابع مکتوب درباره‌ی فرهنگ و تاریخ دیارم.
تحقیق در لایه‌های نیمه فراموش‌شده‌ی افسانه‌ها و اسطوره‌های دیارم، در واقع سفری است با بال شوق و کنجکاوی به فراخنای قرون؛ سفری که به آسانی مرزهای تاریخی و جغرافیایی را، در یک چشم به هم زدن درمی‌نوردد و افتخار و شگفتی دو رهآورد آن است. باری، بحث درباره‌ی شخصیتی اسطوره‌ای- تاریخی به نام حسن گایار است؛ به راستی این شخصیت که بوده است؟
امروزه بقعه‌ای تاریخی از حسن گایار در 16 کیلومتری نورآباد لرستان در دامنه‌ی رشته کوه بزکن و در یک کیلومتری آبشار زیبای غسلگه وجود دارد؛ بر اساس گفته‌های اهالی این منطقه حسن گایار از عرفای قرن هفتم هجری قمری بوده است. به استثنای این نکته‌ی محل تأمل، تقریبن هیچ اطلاعات موثقی در این باره وجود ندارد.
به نظر می‌رسد که پناه بردن و متوسل شدن نیاکان ما به این شخصیت تاریخی در هنگام کاشت وبرداشت گندم، ریشه در یک اعتقاد اسطوره‌ای دارد؛ به دلیل وابستگی حیاتی انسانهای گذشته به بخشش‌های زمین وآسمان، نگاه آنها به این دو آفرینش خداوندی نگاهی بوده است از سر عجز و ناتوانی و تسلیم و همراه با تقدیس. از این رو، پس از دریافت مواهب زمینی و آسمانی، شکر و سپاس آن را نیز به جای می‌آوردند. این مسأله به تدریج و در طی قرن‌های متمادی، شکل منسجم‌تری به خود می‌گیرد و به صورت برگزاری جشن‌ها و آیین‌های مذهبی بروز می‌کند. امروزه برگزاری جشنهای برداشت محصول از جمله جشن انار، جشن شالی و جشن گندم در مناطق مختلف از رسوبات همان نگرش مذهبی است. برخی ریشه‌ی جشنهای زراعت را به جشن مهرگان می‌رسانند. امروزه در کشور تاجیکستان که با ما دارای میراث زبانی و فرهنگی مشترکی هستند، روز مهرگان را که برابر با 16 مهرماه است، روز کشاورز و کشاورزی نام‌گذاری کرده‌اند. در مناطق ما نیز برداشتن تکه نان از روی زمین و بوسیدن و گذاشتنش در گوشه‌ای امن، و بستن دستمال حاوی نان به کمر عروس به نیت برکت و رزق(که در گذشته مرسوم بوده) به گونه‌ای یادآور تقدس گندم در باور گذشتگان و به جا آوردن شکر و سپاس خداوندی در نزد اهل امروز است.
در باورهای باستانی ایرانیان «وهومن» یا «بهمن» به عنوان یکی از هفت امشاسپند، خدای زراعت و کشاورزی بوده است. خدای زراعت فقط مختص ایرانیان نبوده است بلکه در ملل متمدن دیگر هم دیده می‌شود. در یونان باستان دی‌میتر الهه‌ی زمین کشاورزی و خرمن‌ها و غلات بوده؛ او را به سیمای زنی زرین موی و خوشرو مجسم کرده‌اند که خوشه‌ای گندم در دستش گرفته است. در افسانه‌های یونان آمده که او نخستین بار شخم زدن و تخم افشاندن را به جوانی به نام تریپولم یاد داده است.
بر اساس این گفته‌های خلاصه شده، حسن گایار استحاله‌شده‌ی همان خدای زراعت در باور گذشتگان است؛ خدایی که در باور آنها صاحب زمین و خرمن و برکت بوده است و پس از هر بخششی شکرش نیز واجب. در کلام مردم مناطق ما هنگام متوسل شدن به حسن گایار نوعی شکر و سپاسگزاری دیده می‌شود؛ کشاورز هنگام بذرافشانی مشتش را پر از گندم می‌کند و به حسن گایار تقدیم می‌نماید و می‌گوید: حسن گایار! سر بیار اوُ دیار. و بعد مشتی گندم را برای پرندگان بر زمین می‌ریزد. متوسل شدن به این باور، با درجه‌ی تفاوتهای کم و زیاد، در بیشتر مناطق غرب و نواحی مرکزی کشور دیده می‌شود. در اسدآباد همدان این مراسم بدین شرح برگزار می‌شود: در انتهای درو وقتی مقدار کمی گندم برای درو باقی می‌ماند، دروگرها رو به قبله می‌ایستند و شروع به صلوات فرستادن می‌کنند. سپس هر کسی یک مشت گندم در دست می‌گیرد و رو به قبله می‌ایستد. سر دسته‌ی گروه با صدای بلند چنین می‌گوید: «ارواح انبیاء و اولیاء، شهیدان دشت کربلا، صد و بیست و چهار هزار پیغمبر و پیغمبرزاده شاد و روح علی ابن ابی‌طالب (ع) و مسلم بن عقیل (ع) و علی‌اکبر قاسم(ع) و ابوالفضل(ع) و ائمه‌ی اطهار(ع) شاد، به حرمت فاتحه مع الصلوات». بعد از آخرین صلوات داس را بر روی بافه‌ می‌گذارند و برای روح حسن گایار فاتحه‌ای می‌خوانند...
باری، قبای سخن از قامت تحمل و حوصله‌ی مخاطبان امروزی، درازتر بریده شد؛ از این بابت پوزش می‌طلبم. باز هم ارادتمند شما. علی اصغر آذرپیرا

دیدگاه‌ها

#35 کمرخانی 1399-09-24 22:35

با سلام خدمت دکتر آذرپیرا به خاطر اطلاعات ارزشمند ایشان.بنده از طایفه حسن گاویار ساکن روستای حسن گاوداری سیروان استان ایلام تنها روستای سیروان ایلام به زبان لری صحبت مبکنیم میخوام بدون علت مهاجرت چی بوده که حسن گاویارها دراستانهای مختلف ساکن هستند

#34 گلاره 1399-08-10 10:02

من نیز از ایل حسن گاویار میباشم که در تویسرکان در روستای قلقل بدنیا امده از نوشته دکتر متشکرم اما کاشما از حال یکدیگر باخبر بودیم واین ایل بزرگ مانند ایل بختیاری پشت یکدیگر بودیم ودر سختی های روزگار پشت همویگر بودیم ولی متاسفانه ما در مناطق مختلف زندگی میکنیم ونمیدانیم چر ایل ما از یکدیگر جدا گشته

#33 حسن حسن گاویار 1398-09-24 02:35

باعرض سلام وخسته نباشیدبه جناب دکتر آذرپیرای عزیزبه خاطر این متن بسیارزیبا بنده هم از این طایفه خوشنام حسن گایار هستم که پدربزرگ پدربزرگم ملا قربانعلی حسن گایارنام دارد ومقبره ایشان در روستای طائمه نهاوند میباشد اتفاقا روی سنگ قبر حسن گایار حک شده است ولی فامیلی پدرمان به حسنگاویار تعقیرکرده است اما میخواستم مطالبی راکه ازبزرگانم درباره جدمان حسن گایار راشنیده ام خدمت دوستان عرض کنم میگفتند حسن گایار درمحلی تنهاهمراه خانواده خودبدور از روستاهای همجوار زندگی میکرده که متاسفانه این روستاییان اختلافشان باایشان به چه خاطر بوده که اورا تحریم میکنندچون دربین کوه هافقط یک راه به بیرون داشته انراه هم برویشان میبندندوقتی که میبیند آذوقه شان داردتمام میشودوراهی به بیرون هم نداردازهمه ذخیره اش فقط یک کیسه گندم باقی مانده به خانواده اش میگویدکمکم کنیدتا امروز این کیسه گندم را بکاریم وقتی گندم رامیکارد میبیندکه ازپشت سرش گندم هاجوانه میزندوسبز میشوند طوریکه غروب باگندمی که برداشت میکندبه خانه برمیگردد دشمنانش وقتی این صحنه رامیبینندبه پاکی وصداقت اوایمان آورده ودست ازدشمنی باایشان برمیدارندتا این گفته ها چقدرمیتواندصحت داشته باشد الله واعلم ممنون که بنده را تحمل کردید

#32 حجت اله ولی نیا 1398-06-22 01:43

باسلام وتشکرخدمت دکتر و همه کسانی که شما را در انسجام این پیشینه تاریخی از طایفمان وجد بزرگمان حسن گایار همراهی کردند.من حجت اله ولی نیا فرزند محمدحسن فرزند غلامحسین فرزند ولی خان حسن گاویاری ساکن شهر معمولان می باشم .خواستم تگر لطف کنید شجره نامه ای از طایفه مان تهیه کنید بسیار ممنون ومتشکر می شوم .چون از اسم پدر ولی خان به بالا را نمی دانم باتشکر برادر کوچکتان

#31 هاشمی 1398-06-15 17:38

با سلام خدمت برادران طایفه حسن گاویار این طایفه یکی از طایفه های ایل بزرگ سگوند میباشد وایل سگوند هم جزو ایل بزرگ باجولوند

#30 مراد 1398-02-14 15:36

سلام ماهم طایفه حسن گایاردرخرم آبادروستایطالقا ن هستیم درمیان ایل سکوندزندگی میکنیم.که بزرگان مادرحدود۲۰۰سال پیش درنورآباددلفان به اطراف خرم آبادمهاجرت کردن.

#29 قباد قهرمانی نژاد 1397-12-22 03:49

من از نوادگان خدای صاحب زمین و خدای برکت حسن گایار هستم، من و پسر عموهام سالانه میریم زیارت جد بزرگوارمون تعداد واقعی نوادگان حضرت و ندارم که تقدیم کنم . ما ساکن خرم آباد هستیم . یاعلی

#28 مهدی حسن گاویار 1397-11-20 20:38

سلام به همگی منم از ایل (طایفه) حسن گاویار هستم
ما در نهاوند روستای طائمه زندگی میکنیم که حسن گاویار های این روستا بالای 550 نفر هستند و بزرگترین جمعیت حسن گاویار های نهاوند را تشکیل می‌دهند در نهاوند بالای 6 هزار حسن گاویار داریم شاید هم بیشتر اما متأسّفانه از بیشینه و طایفه خود اطلاعات دقیقی نداریم حیف نیست طایفه به این بزرگی یک محقق نیاد و دربارش تحقیق کنه چاکر هر چی لر لکه بخصوص حسن گاویار ها. حسن گاویار ها پراکندگی زیادی دارند که در دلفان نهاوند الشتر خرم آباد تویسرکان رومشکان کوهدشت ایذه بدره سیروان اندیمشک حتی عده‌ای در چهار محال و........
اینو هم بگم ما لر و لکیم برا یکیم. لرها ولرهای لک زبان همگی از قوم کاسیت میباشند. سیقه همتو بام. و در آخر تشکر ویژه از نویسنده این وب سایت گرچه کم بود اما زیبا و خوب بود

#27 نسرين 1397-05-16 12:42

كاش يه كمى بيشتر تحقيق ميكردين اين نوشته به طور كامل كپى شده از يك سايت ديگه س بدون هيچ تغييرى و نميتونيد ادعا كنيد كه تحقيقى در اين باره كردين

#26 محمد 1396-10-11 05:12

سلام دوستان،کسی هست که بدونه حسن گایار به کدام ایل میرسد؟

#25 جاف 1396-08-13 15:33

در شهرستان بدره خیلی به حسن گایار اعتقاد دارند کشاورزان بسیار با احترام اذکاری را هنگام کارهای کشاورزی در وصف او میخوانند

#24 اصغر بازوند 1396-07-16 21:29

هر چند مطالبی که شما گفتید بی ربط با حسن گایار نیست،بلکه ارتباطی است بین شخصت درستکار وپاک یه فرد واعتقادات مردم.ولی چه خوب این شخص حسن گایار باشه.ما هم به اوافتخار میکنیم.به عنوان جد خود.

#23 علی 1394-09-30 22:06

سلام اقای اذر بیرا شما واقعا از زحمتکشان ومفاخر ایل کورد هستید

#22 محمود شیخی 1394-07-08 16:24

افتخار میکنم به اصالتم زنده باد حسن گایاری.

#21 اشکان 1394-01-10 00:11

ببخشید شما بزرگی اما اگر می خواهی بیشتر بدانی به روستای سراب شیخ عالی برو چون ۹۰ ٪ نوادگان او انجا هستند

#20 اشکان 1394-01-09 23:58

متشکرم ومطالبی در مورد فر زندان وی نیز بنویسیدپدر بزرگ من ندیده ی ایشان است

#19 زینب بارانی 1393-10-20 23:57

باتشکر مطلبتان خوب بود ولی کافی نبود بنا بر گفته بزرگانم مااز نوادگان حسن گایار میباشیم برای همین دوست داشتم مباحث بیشتری عنوان میکردیدچون زیاد درمورد اون نمیدونیم باتشکر

#18 میسیان 1393-02-17 10:58

با سلام آقای آذرپیرا دریایی است از اطلاعات حیف که رو نمی کند

#17 آيت عارفي نيا 1392-10-09 11:48

سلام جناب آقاي دكتر آذرپيرا
نياز به توضيح تلفني دارم
09125038530 آيت عارفي نيا كارشناس ارشد تاريخ اديان و مدرس دانشگاه آزاد و پيام نور و علمي كاربردي در سطح شهر تهران

#16 حسین ملکی 1392-09-23 00:12

دکتر سلام دست شما درد نکند مطالب خوبی عنوان کردی

#15 ابراهیم 1392-09-12 20:35

من از ایل حسن گاریم از متن دکتر بسیار متشکرم میخواستم بگم یک روستا به اسم طالقان مربوط به همین ایل است در۲۵ کیلومتری خرم آباد نرسیده به شهر زاغه

#14 اصلان حسن فر 1392-08-12 11:56

با سپاس فراوان.نشان من نیز حسن گایار میباشد که متاسفانه به دلیل اشتباهات نگارشی اداره ثبت و یکی نبودن نشان تک تک اقوام تصمیم بر یکی کردن نشان خود کردیم و به حسن فر بدل کردیم.لذا به خود میبالم که از نسلی هستم عارف و مورد ستایش مردم
خلاصه خییییلی حال کردم دکتر
سپاس

#13 اندیشه 1391-11-27 23:39

سلام . دکتر واقعا دستت درد نکنه بخاطر این بحث زیبایت ، منتظر مطالب زیبای بعدیت هستیم . خدانگهدار

#12 نبی اله بیگزاده 1391-11-08 23:28

با سلام:بعضی دوستان تماس گرفته و در مورد دکتر علی اصغر آذرپیرا سوال نمودند که توضیحی کوتاه یادآور میشوم//علی اصغر آذرپیرا از بچه های عزیز و پر تلاش بیشه دراز که در عین گمنامی در حال تکمیل موفقیتهای خویش میباشند.پسر آقای شاعلی آذرپیراکه تحصیلات خود را در دانشگاه ایلام در رشته ی کارشناسی ادبیات و کارشناسی ارشد در دانشگاه بوعلی همدان به پایان رسانده ودر حال حاضر دانشجوی دکترا در دانشگاه بوعلی همدان می باشند/ با تشکر نبی اله بیگ زاده

#11 محمد نادعلی پور 1391-10-30 23:58

استاد ارجمند و پدر دوستانم عزیزم
آرش و احسان جناب آقای سبزی سلام گرم بنده را پذیرا باشید . خوشحال شدم به سایت روستایمان سر زدید وابراز محبت فرمودید! شما هم یکی از مفاخر این شهرستان هستید برای شما وخانواده محترمتان آرزوی توفیق دارم

#10 یاسین 1391-10-29 18:37

سلام براستاد ارجمندم
به نظر من صرف داشتن مدرک یاسوادنمی تواند خلا فاصله وشکاف فرهنگ ها پر کند .کم نیستند کسانی که در دیارماکه هم مدرک کافی دارند هم سوادعالی دارند اما دریغ از یک جو توجه به داشته های فرهنگی این دیار.والبته نیکمردان بزرگی چون حضرتعالی هم کم نیستندتابار التفات به باورهای محلی برزمین نماند.دستان پرسخاوتت رابه گرمی می فشارم

#9 علی اصغر آذرپیرا 1391-10-29 12:35

جناب آقای حمید سبزی درود خدا بر شما
تشکر و قدر دانی از توجه و حسن نظر شما /هر چند خدمت شما استاد عزیز نرسیدم اما از دوستان بزرگی و نجابت شما را شنیدم/با آرزوی سلامتی و تندرستی و به امید دیدار ارادتمند شماآذرپیرا

#8 حمیدسبزی 1391-10-29 10:40

درودبرآقای آذرپیرابه خاطرمطلب جالبشان!

#7 حمیدسبزی 1391-10-29 10:38

درودبرآقای آذرپیرای عزیز!
مطالب جالبی درباره ی حسن گایار-آشنای همگان-نوشته بودید.بسیارزیبا بودوبرای من وبسیاری دیگر،تازگی داشت.موفق باشید!

#6 جوانمرد 1391-10-27 00:08

تنها فکر خوب داشتن کافی نیست ، اصل این است که آن را خوب به کار بریم. (رنه دکارت)
خیلی جذاب وپر محتوا بود...

#5 #4حبیب@ 1391-10-25 20:32

عالی ست...!

#4 از همین ایل وتبار 1391-10-22 20:31

جناب آقای دکتر آذرپیرا-با سلام و خسته نباشید از نوشتن مطالب زیبا سپاسگذاریم. امید که موفق باشید.منتظر مطالب دیگر هستیم

#3 آذرپیرا 1391-10-22 18:23

سلام و درود برشما؛
تشکر و قدردانی دارم از لطفتان. چنانچه سایر عزیران درباره‌ی این موضوعات مطالبی داشته باشند، استقبال می شود. با تشکر مجدد آذرپیرا

#2 آشنا 1391-10-22 17:11

خوب بود

#1 مراد نصراللهی 1391-10-22 16:44

سلام؛مطلب خوب وقشنگی بود.
آداب ، رسوم وباورهای گذشتگان میراث گرانبها وبا ارزشی است که واکاوی ویادآوری آنها برای نسل فعلی مفید وحتی جالب است چون این باورها ریشه اعتقادی ونوعی شکرگزاری از مواهب اللهی است .
اشاره شما به اینگونه موارد جای تشکر وقدردانی دارد امیدوارم که حضرتعالی وسایر فرهیختگان نسبت به بازگویی این میراث گرانبهای پیشینیان اهتمام ورزند وبصورت مکتوب درآورند تا مورد استفاده همگان واقع شوند. انشاالله

بازآوری فهرست دیدگاه‌ها

نوشتن دیدگاه

JComments